Nghiên cứu mang tên Acceptance and Adoption of Artificial Intelligence Among Cancer Survivors Seeking Information: A Literature Review của nhóm tác giả Prabal Chourasia, Melissa Coffel, Jamie Lynn Conklin, William A. Wood và Saif Khairat được công bố năm 2025 trên Journal of Patient Experience.
Hướng nghiên cứu tập trung vào việc khai thác mức độ chấp nhận và tiếp nhận trí tuệ nhân tạo (AI) trong nhóm người sống sót sau ung thư khi họ tìm kiếm thông tin y tế — một chủ đề ngày càng quan trọng trong bối cảnh AI đang thay đổi diện mạo chăm sóc sức khỏe toàn cầu.
BIODAS Team hân hạnh giới thiệu và chia sẻ nội dung nghiên cứu này đến bạn đọc, nhằm mang lại cái nhìn sâu sắc hơn về niềm tin, hành vi và mối quan hệ giữa bệnh nhân – AI – bác sĩ trong kỷ nguyên y học số. Hãy cùng BIODAS Team khám phá chi tiết hơn những phát hiện thú vị từ công trình này nhé.
1. Đặt vấn đề
Trí tuệ nhân tạo (AI) trong y tế không còn là khái niệm xa lạ, nhưng cách thức triển khai và mức độ chấp thuận của bệnh nhân vẫn là câu hỏi mở. Mặc dù AI đã được nghiên cứu trong chăm sóc sức khỏe từ những năm 1970, sự bùng nổ thực sự chỉ diễn ra trong vài thập kỷ qua với tiềm năng về cải thiện tiên lượng, giảm chi phí và nâng cao chất lượng chăm sóc cho cả bác sĩ và bệnh nhân. AI với vị thế là một lĩnh vực đa ngành đang dần trở thành trụ cột của hệ thống y tế lấy bệnh nhân làm trung tâm.
Đối với bệnh nhân ung thư, những thách thức đặc biệt bao gồm việc thiếu chăm sóc mang tính cá nhân hóa liên tục, bệnh nhân thường có cảm xúc lo âu và bất định. Những lo âu này còn tăng thêm ở các nhóm người thiểu số về ngôn ngữ, sắc tộc và chủng tộc - nhóm cộng đồng dễ bị tổn thương trong xã hội. Các ứng dụng AI đã chứng minh kết quả tích cực trong việc giảm thiểu những thách thức này đồng thời hướng đến cải thiện chất lượng sống. Tuy nhiên, mức độ chấp thuận và tiếp nhận AI của bệnh nhân ung thư vẫn chưa được hiểu rõ.
2. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu “Acceptance and Adoption of Artificial Intelligence Among Cancer Survivors Seeking Information: A Literature Review” của tác giả Prabal Chourasia và cộng sự (2025), đăng trên tạp chí Journal of Patient Experience, thực hiện tổng quan hệ thống theo hướng dẫn PRISMA trên ba cơ sở dữ liệu chính: PubMed, Scopus và CINAHL Plus with Full Text.
Tiêu chí lựa chọn:
- Nghiên cứu khảo sát người từ 18–99 tuổi;
- Tập trung vào các bệnh nhân ung thư;
- Đánh giá mức độ chấp thuận hoặc tiếp nhận AI trong việc tìm kiếm thông tin y tế;
- Là các nghiên cứu nguyên bản.
Tiêu chí loại trừ:
- Bệnh nhân đặc biệt (trẻ em, phụ nữ mang thai...);
- Nghiên cứu tập trung vào nhà cung cấp dịch vụ thay vì bệnh nhân;
- Nghiên cứu không về bệnh nhân ung thư hoặc chỉ là tóm tắt hội nghị.
Quá trình phân tích sử dụng phương pháp kết hợp quy nạp và diễn dịch để xác định yếu tố niềm tin vào AI, khả năng sử dụng công cụ AI và vai trò cá nhân hóa.
3. Kết quả nghiên cứu
Sau khi sàng lọc 858 tài liệu và loại bỏ trùng lặp, nhóm nghiên cứu đã phân tích 581 bài và chọn 12 nghiên cứu phù hợp. Trong đó:
- 5 nghiên cứu đến từ Hoa Kỳ,
- 2 từ Anh, 2 từ Đức,
- 1 từ Canada, 1 từ Na Uy và 1 từ Trung Quốc.
Các nghiên cứu này bao gồm các nhóm bệnh nhân: ung thư da, u màng não, tiền liệt tuyến, ung thư vú, tiêu hóa và di căn.
4. Chấp thuận AI trong chẩn đoán và ra quyết định
- Bệnh nhân nhận thấy AI giúp tăng độ chính xác chẩn đoán, cải thiện khả năng tiếp cận chăm sóc và giảm chi phí.
- Họ ưa thích mô hình “AI hỗ trợ – bác sĩ ra quyết định”, đặc biệt trong các tình huống nhạy cảm.
- Gần một nửa người được hỏi không lo ngại việc AI hỗ trợ chẩn đoán ung thư da.
- Bệnh nhân tin tưởng bác sĩ hơn AI trong việc phản hồi và giải thích kết quả.
- AI được kiểm soát bởi bác sĩ có mức độ tin tưởng cao hơn đáng kể so với AI tự động.
5. Tiếp nhận AI trong tìm kiếm thông tin
- Hai ứng dụng nổi bật: chatbot giáo dục dựa trên AI và công cụ tìm kiếm trực tuyến thông minh.
- Chatbot tư vấn di truyền trước xét nghiệm được bệnh nhân ung thư vú chấp thuận cao.
- Các công cụ hội thoại ảo được đánh giá an toàn, tiện lợi, dễ sử dụng và phù hợp sử dụng tại nhà.
6. Quan điểm đạo đức về sử dụng AI
- Phần lớn người tham gia ủng hộ việc được thông báo khi dữ liệu y tế được sử dụng.
- Phản đối việc bán dữ liệu y tế cho mục đích thương mại.
- Mong muốn dữ liệu được ẩn danh và chỉ sử dụng trong các tổ chức đáng tin cậy.
7. Bàn luận
Nghiên cứu cung cấp hiểu biết rõ hơn về quan điểm của bệnh nhân ung thư đối với việc chấp thuận và tiếp nhận AI. Sự chấp thuận của bệnh nhân là yếu tố then chốt để tích hợp thành công công nghệ vào chăm sóc sức khỏe.
- Bệnh nhân coi AI là công cụ hỗ trợ bác sĩ, không thay thế con người.
- AI có tiềm năng trong giáo dục thông tin qua chatbot và công cụ tìm kiếm mở rộng.
- AI giúp tiết kiệm thời gian cho bác sĩ, tăng tương tác và hiểu biết của bệnh nhân.
- Cần chú trọng đến khía cạnh đạo đức và khả năng diễn giải của mô hình AI.
8. Đề xuất ứng dụng cho Việt Nam
- Chính sách và quy định: Xây dựng khung pháp lý rõ ràng, đảm bảo minh bạch và bảo vệ dữ liệu bệnh nhân.
- Đào tạo và giáo dục: Đào tạo đội ngũ y tế về sử dụng và giải thích kết quả AI, đặc biệt trong thông tin nhạy cảm.
- Phát triển công nghệ: Tạo chatbot và công cụ AI phù hợp văn hóa, ngôn ngữ Việt Nam – “AI made in Vietnam”.
- Triển khai thực tiễn: Áp dụng trước tại bệnh viện tuyến trung ương, sau đó mở rộng.
- Nghiên cứu và đánh giá: Khảo sát thái độ bệnh nhân Việt Nam để điều chỉnh chiến lược triển khai.
Thành công của AI trong chẩn đoán và điều trị ung thư tại Việt Nam phụ thuộc vào sự cân bằng giữa đổi mới công nghệ và duy trì niềm tin giữa bác sĩ và bệnh nhân.